W pracy jesteśmy przyzwyczajeni do wykonywania poleceń służbowych. Owszem, wynika to z umowy i jesteśmy do tego zobowiązani. Niemniej jednak istnieją od tej zasady reguły i możemy wypowiedzieć posłuszeństwo wobec szefa. W dzisiejszym wpisie omawiamy przypadki, kiedy możemy odmówić wykonania polecenia służbowego w pracy.
Polecenie służbowe – co mówią przepisy
Według przepisów polskiego kodeksu pracy pracownik zobowiązany jest do wykonywania poleceń przełożonego. Nie tylko tych dotyczących wyłącznie zajmowanego stanowiska, ale też ogólnie związanych z firmą. Pracownik musi więc dbać o mienie pracodawcy oraz i jego ogólnie pojęte „dobro”. Czyli nie może niszczyć sprzętu ani oczerniać pracodawcy. Niemniej jednak obowiązki muszą być określone w umowie o pracę lub zlecenie, a pracodawca musi zapewnić wszelkie środki do właściwego wykonywania pracy.
Jest to tyle istotne, że przez rażące niestosowanie się do poleceń pracodawcy możemy liczyć się z konsekwencjami, w tym ze zwolnieniem dyscyplinarnym. Jednakże nie oznacza to, że jesteśmy zobowiązani do wykonywania każdego polecenia szefa wynikającego jedynie z hierarchii. Szef nie jest naszym „panem i władcą” i ma też pewne ograniczenia, zaś my chronieni jesteśmy przepisami wspomnianego kodeksu pracy.
Dlatego też warto poznać sytuacje, w których możemy odmówić wykonania polecenia służbowego. Nie oznacza to, że przełożony nie będzie chciał w jakiś sposób się na nas odegrać. Jednak takie zachowanie będzie miało już znamiona mobbingu i będzie podstawą do wniesienia rozprawy do sądu pracy. Jednakże przepisy co do odmowy wykonania obowiązków służbowych są dość precyzyjne i omawiają, kiedy możemy nie wykonać polecenia szefa.
Odmowa wykonania polecenia służbowego – kiedy możemy to zrobić
Pamiętajmy, że polecenia przełożonego powinny być zgodne z brzmieniem zawartej umowy. Czyli ściśle związane z rodzajem naszej pracy i sposobem jej wykonywania. I do właściwego wykonywania obowiązków na stanowisku zgodnie z jego charakterem zobowiązuje nas podpisana umowa. Jeśli więc pracodawca żąda od nas wykonania pracy niezgodnej z naszym stanowiskiem możemy mu zgodnie z prawem odmówić. Może to być np. praca nie mająca nic wspólnego z naszymi kwalifikacjami, np. polecenie sprzątania toalet podczas gdy pracujemy jako przewodnicy turystyczni, lub animatorzy kultury.
Nie oznacza to jednak, że nigdy nie będziemy zobowiązani wykonywać innych obowiązków. Jednak i ta sytuacja jest ściśle określona kodeksem pracy. Może się tak stać podczas przestoju w działalności zakładu pracy lub gdy pracodawca ma uzasadnione potrzeby. Jednak nie może to trwać dłużej niż 3 miesiące a wynagrodzenie nie może zostać obniżone. Co więcej praca ta musi odpowiadać kwalifikacjom osoby zatrudnionej. Niemniej jednak w żadnym wypadku pracodawca nie może żądać/prosić nas o wykonanie pracy niezgodnej z prawem.
Gdy słyszymy polecenie niezgodne z prawem, mamy nie tylko prawo, ale i obowiązek niewykonywania go. Nie chodzi tu jedynie o przepisy prawa pracy, ale też o kodeks karny i cywilny. Słowem – szef nie może nas zmuszać do łamania prawa. Jeśli się na to zgodzimy, musimy liczyć się z ewentualnymi konsekwencjami prawnymi.
Odmowa wykonania obowiązków służbowych – inne sytuacje
Jeżeli polecenie służbowe narusza zasady współżycia społecznego, również możemy odmówić jego wykonywania. Jeżeli więc ucierpią zasady etyczne, wystąpi jawna niesprawiedliwość, nie musimy słuchać się szefa. Np. gdy tylko nam dawane są nadgodziny (mimo że ich nie chcemy) lub „nocki”. Lub gdy szef znając naszą sytuację osobistą dokłada nam obowiązków, przez które nie możemy jej naprawić lub ktoś, wskutek tego ucierpi.
Odmówić wykonania poleceń służbowych mogą też kobiety w ciąży. Ma to miejsce wtedy, gdy są nakłaniane do np. pracy w godzinach nocnych, ponieważ kodeks pracy zabrania tego. Jest to oczywiste, ponieważ nadmierny wysiłek i brak regeneracji może zaszkodzić kobiecie i płodowi. Może ona nawet poronić. Jednak każda osoba obawiająca się o swoje zdrowie i życie może nie wykonać polecenia, jeśli im ono zagraża.
Nie chodzi o wyłącznie bezpieczeństwo pracownika, któremu takie polecenie zostało wydane. Może on odmówić pracy, gdy naraża ona również osoby postronne. Gdy widzimy, że miejsce pracy nie jest bezpieczne, pracodawca nie zapewnił odpowiedniego zaplecza BHP, albo gdy żąda się od nas pacy wymagającej uprawnień a my takich nie posiadamy. Wyjątkiem jest jedynie zagrożenie zdrowia i życia innych osób, np. gdy zdarzył się wypadek, powinniśmy użyć wszelkich możliwych środków dla ratowania poszkodowanych współpracowników.
